Nasz Czas

Należą właściwie do narodowości retoromańskiej. Do tejże należą jeszcze dwa narody - Friule i Gryzoni (lub Romansze). Termin "Retoromanie" rozpowszechnił się w środku XIX wieku, na podstawie przedstawień o wspólnej retoromańskiej wspólnocie etnicznej i prajęzyka retoromańskiego. Jednak we współczesnej nauce przeważa opinia o heterogennym pochodzeniu retoromanów, t.j. o stapianiu się wielu plemion, należących do różnych grup językowych.

Przodkami Ladynów były starożytne plemiona alpejskich Retów, język których prawdopodobnie był bliski do języka etruskiego. Retowie byli walecznym i kochającym wolność ludem, toteż okazali silny opór rzymskiej ekspansji. Rzymowi udało się pokonać ich tylko w 15 roku przed Chrystusem. Jednak i po porażce Retowie dość długi czas zachowywali swój język i kulturę. Romanizacja regionu, zamieszkałego przez Retów, zaszła dopiero w V wieku. W końcu V wieku ziemie Retów były zawojowane przez Ostgotów, w VI wieku - Bawarów i Langobardów. Tak się zaczęła germanizacja regionu, która się ciągnęła następne wieki, lecz ludność cały czas zachowywała w swoim języku dość dużo elementów reckich. W XVI wieku było nawet stworzone reckie pismo. Do naszych dni Ladyni zachowali bajki i sagi starożytnych Retów. Ladyni zamieszkują na północy Italii, w regionie Trentino - Alto - Adige (Trentino-Górna Adyga), Niemcy ten region nazywają Südtirol (Południowy Tyrol) i przylegające rejony Alp Dolomitów, wokół górskiego masywu Sella. Oprócz Italii, Ladyni w niewielkiej ilości zamieszkują Szwajcarię (kanton Graubünden, w dolinie rzeki Inn). Mówią ladyńskim dialektem języka retoromańskiego. Znają także języki włoski i niemiecki. Są katolikami. Jest ich 35 tys. Nazwa własna - Ladiner, włosi nazywają ich Ladini. Nazwa powstała od łacińskiego słowa latinus - tj. "łaciński". Trudnią się głównie górskim wypasem bydła, drobnym rolnictwem. Rozwinięta turystyka, wielu z nich utrzymuje własne hotele górskie lub wynajmuje swoje domy turystom i narciarzom, przyjeżdżającym do Dolomitów. Szeroko rozwinięte są sztuka rzeźbienia w drewnie oraz koronkarstwo. Są też dobrymi przewodnikami w górach.

Organizacje: Partia Ladyńska; Związek Ladynów; Generalny Związek Ladynów Dolomickich; Instytut Kultury Ladyńskiej "Majon di Fascegn"; Instytut Kultury Ladyńskiej "Micura de Rü"; Związek Autonomistów Ladyńskich; Ladyński Instytut Pedagogiczny; Gmina Ladyńska w Bolzano. Jest stacja radiotelewizyjna RAI-Ladina.

Jak wynika z informacji prawie wszystkie mniejszości narodowe mają swoje symbole: flagę i herb. Nie musimy być gorsi i my - Polacy Ziemi Wileńskiej. Zastanówmy się, czy nie warto i nam posiadać własne symbole naszej małej ojczyzny: flagę i herb Ziemi Wileńskiej. Opinie i propozycje prosimy przysyłać do redakcji: 2001 Wilno, ul. Didzioji (Wielka) 40, z dopiskiem "Symbole Ziemi Wileńskiej"; albo pocztą elektroniczną: nasz-czas@mail.lt; n.g.@mail.lt.