Pierwsze korporacje estońskie powstały znacznie później niż korporacje polskie. Warunki ich założenia i rozwoju są podobne do tych, w których powstawała pierwotna polska myśl korporacyjna. Warunki te, wytworzone przez niewolę obu narodów oraz fakt, że powstawały przy tych samych uczelniach (Tartu, Ryga, Petersburg) stworzyły wiele stycznych linii w tradycji i głównych założeniach programowych korporacji obu nacji. Podobnie jak w przypadku korporacji polskich do fundamentalnych założeń należała głęboka miłość Ojczyzny, tak i korporacje estońskie powstały na tle dążeń narodu do uzyskani niepodległości i wyparcia wpływów - głównie niemieckich - z Estonii.

Przy Politechnice Wolnego Miasta Gdańska w latach 1921-1939 działało wiele korporacji akademickich zarejestrowanych przez Senat Uczelni. Grupowały one studentów różnych narodowości.

Rozwój korporacji estońskich poza granicami ich państwa datuje się od 1922 roku, kiedy to na Politechnice w Gdańsku studiowało około 50 Estończyków. Gdańsk był wówczas najtańszym i najbliżej Estonii położonym miastem, w którym działała Politechnika.

Studenci estońscy tworzyli pierwotnie tzw. "grupę estońską" (nm. Estengruppe). Wkrótce utworzono Gdański Związek Studentów Estońskich (W.H.: D. E. Ü. S. - Danzigi Eesti Üliopilase Sels). Oprócz Estończyków należeli do niego studenci innych narodowości. Byli to głównie studenci-korporanci z Uniwersytetu w Tartu. Wynikały z tego pewne różnice poglądów i stan taki nie rokował nadziei na właściwe prowadzenie tak wychowywania członków, jak i ukierunkowania działalności organizacji na przyszłość.

W tej sytuacji w 1924 roku część członków wystąpiła z DEÜS i zdecydowała utworzyć organizację o ściśle korporacyjnej strukturze. Na spotkaniu w parku Uphagena w Gdańsku-Wrzeszczu przyjęto uchwałę o powołaniu estońskiej korporacji K! DEÜS WÄINLA. Członkami założycielami było 12 studentów: Johannes Kant, Paul Kallikorm, Boris Kivimägi, Alar Kotli, Jean Maasik, Erich Otting, Daavet Ross, Johannes Rőuk, Osvald Sein, Jüri Seisler, Hans Truu i Valter Vöölman.

W semestrze letnim 1924 roku opracowano niezbędną dokumentację (deklarację ideową, statut i regulaminy). Statut przedłożono do wglądu Senatowi Uczelni i Rektor decyzją z dnia 6 grudnia 1924 roku poinformował korporację o podjęciu decyzji o zarejestrowaniu korporacji K! DEÜS WÄINLA przy Politechnice w WM Gdańsku. Datę tą postanowiono uznać za datę założenia korporacji.

Słowo WÄINLA (archaiczna nazwa Bałtyku - W.H.: Väinameri) miało symbolizować łączność z Estonią jako ojczyzną. Literę "W" w nazwie korporacji (nie występuje ona w języku estońskim) wprowadzono celowo, aby słowo Wäinla brzmiało dźwięcznie. Korporacja obrała za swoje "barwy" kolory: pomarańczowy - fiolet - biały, związane z kolorami charakterystycznymi dla północnych regionów Estonii. Symbolizowały one ponadto ofiarność, trwałość i miłość do Ojczyzny, to jest cechy będące podstawowymi założeniami deklaracji ideowej tej korporacji. Dewizą (hasłem) korporacji było: "Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego". Do pierwszego Prezydium korporacji weszli: prezes - Valter Vöölman, wiceprezes - Osvald Sein, sekretarz - Erich Otting i olderman (opiekun, wychowawea kandydatów - fuksów) - Paul Kallikorm. Autorem herbu był Alar Kotli.

Na spotkania korporacyjne wynajmowano kwaterę. Początkowo była ona w lokalu "Zinglers-Höhe" przy ul. Jaśkowa Dolina (d. Jäschkental), a potem w lokalu "Rolandis" w Gdańsku-Wrzeszczu. Na większe uroczystości, komersze korporacyjne oraz na spotkania z okazji odzyskania niepodległości przezEstonię wynajmowano salę w lokalu "Halbe Allees" położonym w połowie drogi między Gdańskiem a Wrzeszczem.

Dnia 27 czerwca 1927 roku korporacja K! DEÜS WÄINLA zawarła kartel (umowę o współpracy) z najstarszą polską korporacją w WM Gdańsku K! ZAG WISŁA. Zaowocował on częstymi wzajemnymi odwiedzinami na kwaterach, a także uczestnictwem delegacji skartelowanej na zjazdach i komerszach.

Częstym gościem na kwaterze K! DEÜS WÄINLA był jej filister honorowy, Polak - honorowy konsul Estonii w WM Gdańsku Witold KUKOWSKI - właściciel posiadłości w Kolibka (dzisiaj dzielnica Gdyni-Orłowa). Zapraszał on często różnych dyplomatów oraz członków obu skartelowanych korporacji, a także delegatów zaprzyjaźnionych z Estończykami członków polskich korporacji K! HELANIA i K! ROSEVIA. Jak wspominają Estończycy, W. Kukowski był bardzo gościnny i często pobyt u niego w domu przedłużał się do białego rana. Konsul Witol Kukowski został zamordowany przez Niemców jesienią 1939 roku w swej posiadłości.

Ne terenie Politechniki codziennie o godzinie 10.00 odbywały się 15-minutowe spotkania (saksa keelest - Steht Conwent). Każda organizacja akademicka miała swoje miejsce pod swoją tablicą z herbem i wymieniano wówczas niezbędne informacje.

Doroczne spotkania (Zjazdy) K! DEÜS WÄINLA tradycyjnie odbywały się w pierwszą sobotę sierpnia w Tallinie, a po roku 1928 w Viljandis.

Od 1929 roku nastąpił znaczny spadek liczby studentów estońskich w WM Gdańsku. Po zmianie waluty (gulden) nastąpił duży wzrost kosztów zakwaterowania, utrzymania i czesnego. Studia w WM Gdańsku stały się drogie, stąd też wielu studentów estońskich przeniosło się do Pragi, Brna, Karlsruhe, Wiednia i innych uczelni niemieckojęzycznych.

Na dorocznym letnim Zjeździe w dniu 29 sierpnia 1931 roku w Tallinie powstała jedna korporacja akademików estońskich studiujących poza granicami Estonii w uczelniach technicznych w Europie.

Wybuch II wojnyświatowej przerwał działalność konwentów korporacji poza granicami Estonii. We wrześniu 1939 roku konwent warszawski korporacji V-E K! WÄINLA przekazał swe insygnia (m. in. herb i sztandar) i dokumenty do Konsulatu Estonii w Warszawie w celu wywiezienia ich z Polski.

Zbliżone warunki działalności poza granicami swych ojczyzn oraz wspólne tradycje nawiązujące do działalności korporacji akademickich w Tartu (Dorpat), a także niechętny na ogół stosunek korporacji niemieckich do obu nacji spowodowały, że estońska korporacja DEÜS WÄINLA nawiązała bliskie kontakty z działającymi przy Politechnice w WM Gdańsku polskimi korporacjami. O ile kontakty te z K! HELANIA i K! ROSEVIA miały raczej charakter towarzyski, to z najstarszą polską korporacją K! ZAG WISŁA (W.H.: ZAG to Związek Akademików Gdańskich) została zawarta umowa korporacyjna. Zgodnie z ówczesnymi zwyczajami skartelizowane korporacje uczestniczyły w swoich uroczystych zgromadzeniach (Zjazdach, komerszach i fidułkach). Przedstawiciele korporacji estońskiej brali ponadto udział w uroczystych zgromadzeniach innych polskich korporacji, z którymi była skartelowana K! ZAG WISŁA. Estończycy brali też udział w organizowanych w Warszawie dorocznych Zjazdach Związku Filistrów K! ZAG WISŁA.

O atmosferze współpracy korporacji V-E K! WÄINLA i K! ZAG WISŁA bardzo pozytywnie wyrażał się w czasie naszego ostatniego spotkania aktywny członek K! ZAG WISŁA, uczestnik Zjazdu ZPKA (Poznań 1938) mieszkający obecnie we Wrocławiu Filister inż. Tomasz Pacyński. Między innymi na polecenie swej korporacji opiekował się on jednym z delegatów V-E K! WÄINLA - ówczesnym członkiem rządu estońskiego - Com! Valterem Vöölmanem, który uczestniczył w uroczystym Zjeździe z okazji XXV-lecia istnienia K! ZAG WISŁA wczerwcu 1938 roku w Gdańsku

W sierpniu 1940 roku wydano nakaz likwidacji konwentu wTallinie. Niemieccy okupanci nie zezwolili na jawne działanie korporacji. W 1944 roku większość członków V-E K! WÄINLA opuściła Estonię. Członkowie tej korporacji - rozrzuceni po całej Europie, a później całym świecie - początkowo spotykali się w Sztokholmie (1945) oraz Geislingen (Niemcy - 1945)

W 1949 roku grupa korporantów zorganizowała się w Nowym Jorku, a inna w 1952 roku w Montrealu.

Po przemianach ustrojowych 1989 roku w Estonii reaktywowano działalność korporacyjną, i tak na przykład K! EESTI dysponuje swoją pocztą Internetu.

W bieżącym roku przypada rocznica 95-lecia istnienia estońskich korporacji akademickich.

Opracowano na podstawie
art. Wojciecha Heppnera

Nasz Czas 46 (585)