Czesław Malewski

Rody i herby szlacheckie na Litwie (XXI)

Wileńszczyzna była prawdziwym ogrodem botanicznym szlachty i - jakiej szlachty! Siedzieli tu od pogańskich czasów, bo od Mendoga - Jundziłłowie, Wismontowie, od Gedymina - Dogilowie, Ejgirdowie, od Jagiełły i Witolda - Krupowiczowie, Zapaśnikowie, Krupowiesowie,Wilbikowie, Mickiewiczowie, Koczanowie, Dowgirdowie, Jodkowie, Bartoszewiczowie i inni. W samym lidzkim powiecie pod koniec XVIII w. kwitło jakieś 600 nazwisk szlacheckich, a w tym kilkanaście rodzin o nazwisku, naszego Wieszcza, Mickiewicz.

Herb Zadora

W polu błękitnym głowa lwa srebrna ziejąca płomieniem czerwonym. W klejnocie nad hełmem taka sama głowa lwa.

Znamy następujące średniowieczne pieczęcie tego herbu: 1399 i 1404 Zbigniew z Brzezia; 1413 Jawnuta Wolimuntowicz, wojewoda trocki; 1431 Rumbold, marszałek litewski (ziemski); 1431, 1432 i 1434 Kieżgajło, starosta żmudzki.

Aktem unii horodelskiej w 1413 roku przeniesiony na Litwę. Ród Zadorów reprezentował Zbigniew z Brzezia, marszałek Królestwa Polskiego; do rodu został adoptowany Jawnuta Wolimuntowicz, wojewoda trocki 1).

Ród ten zamieszkiwał ziemię krakowską, sandomierską i wileńską. Należały do niego między innymi następujące rodziny: Andruszkiewicz, Balicki, Bartoszewski, Bychowski, Ciesielski, Dowgiało, Hołowczyc, Karwowski, Kieżgajło, Kurowski, Lechnicki, Lipiński, Majewski, Narbut, Paszkowski, Piasecki, Strykowski, Szpakowski, Zawisza, Życieński.

W nieopublikowanej pracy Lecha Paszkowskiego (autora między innymi książki "Polacy w Australii") "Na falach życia" o pochodzeniu Paszkowskich czytamy: Nazwisko Paszkowskich miało pochodzić od wsi Paszkówka, położonej w okolicach obejmujących Bochnię, Wadowice, Lanckoronę, Brzezie i Pobied, gdzie osiadł ród Zadorczyków. Jerzy Wyrozumski w życiorysie Przedbora z Brzezia h. Zadora, zmarłego około roku 1387, podstolego krakowskiego, pisze, że "gniazdem rodowym" Zadorczyków "była wieś Chełm w ziemi sieradzkiej". Nazwisko pojawiło się w dokumentach po raz pierwszy w roku 1468. 2)

W zachowanym dokumencie w Państwowym Archiwum Historycznym Litwy (zesp. 391, inw. 1, vol.1046 s. 16 - 17) czytamy: Wywód Familij Urodzonych Paszkowskich herbu Zadora.

Przed Nami Janem Marcinkiewiczem Żabą Marszałkiem Gubernskim Wileńskim Radcą Stanu Komandorem i Kawalerem prezyduiącym, oraz Deputatami z Powiatów Gubernij Wileńskiey a mianowicie z Wileńskiego Janem Krukowskim Kolleżskim Sekretarzem i z Zawileyskiego Macieiem Kurkowskim, z Brasławskiego Janem Szczepowskim Kolleżskim Sekretarzem, z Kowieńskiego Kudorowskim Radzcą Honorowym i z Rosieńskiego Józefem Milanowskim do przyimowania i roztrząsania Wywodów Szlacheckich Wybranymi złożony został Wywód Rodowitości Szlachetney Familij Urodzonych Paszkowskich Herbu Zadora, przy prośbie Dworzanina Konstantego Dominika syna Woyciecha Paszkowskiego do tey Deputacyi podaney, w którey wyraził: że Familia iego od naydawniejszych czasów szczycąc się dostoynością starożytną szlachecką podług Swiadectwa Dzieiów Kronikarzy Polskich używa Herbu Zadora którego opisanie iest następne:" Zadora Herb w polu błękitnym Głowia Lwia kosmata szara, z otwartey paszczy swoiey pięć płomieni ognistych w prawą stronę wypuszczaiąc nad Hełmem takoż głowa", A że Pradziad Familij proszącego Karol - Kazimierz Paszkowski Podczaszy Mścisławski pochodząc od przodków Rodowitey I starożytney szlachty dziedziczył po nich na się spadłe Maiętności Ułukie y Leciahy w powiecie oszmiańskim położone z poddaństwem a Zabowicze takoż z poddaństwem w powiecie Rzerzyckim leżące za zasługi Kraiowi okazane od Nayiasnieyszego Króla Jana III y Całey rzeczy - pospolitey nadane na Seymach dwoma Konstytucyami stwierdzone - y że takowe Dobratak Oyczyste Ułukie Leciahy iako też od Króla nadane Zabowicze wspólnie z Żoną swoią wybył Urodzonemu Rostockiemu (Łostockiemu ?) Strażnikowi Wołyńskiemu przekonało otem Prawo przedażne 1694 Stycznia 4 dat. A Julij 12 dnia w Trybunale Litewskim przyznane - Że z pomiędzy synów rzeczonego Karola - Kazimierza Paszkowskiego Podczaszego Mścisławskiego Syn Franciszek był Rotmistrzem Powiatu Wiłkomierskiego posiadał Za prawem Zastawnym w Summie Trzydziestu Tysięcy Złotych Polskich Folwark Podskoczymowszczyzna z poddanymi w Xtwie Żmudzkim w powiecie Eyragolskim położony, y że y że z Żony Barbary Małachowskiey między dalszem Potomstwem wydał na Świat Syna Woyciecha Towarzysza Chorągwi Petyhorskiey Oyca dziś wywodzących się - przyniosły o tem Zapewnienia następne dowody 1, 1752 apryla 16 dattny a Maja 11 dnia w Ziemskim Upitskim akttny Gleyt Urodzonemu Franciszkowi Paszkowskiemu Rotmistrzowi Powiatu Wiłkomierskiego na Zniesienie Kondemnat podstępnie na nim otrzymanych dany. 2, 1766Augusta 18 dattny Testament z addytamentem 1767 marca 23 dnia zapisanem a w Roku 1776 Juny 24 dnia w Grodzie Powiatu Wiłkomierskiego aktywowany pomienionego Franciszka Paszkowskiego Rotmistrza Wiłkomierskiego przez który On tak po Oycu Swoym Karolu - Kazimierzu Paszkowskim Podczaszym Mścisławskim Summę Trzydzieście tysięcy Złotych Polskich na Maiętności Podskoczymowszczyźnie ulokowaną otrzymawszy iako też dalsze Kapitały y zchodząc ztego Świata rozdzieli potomstwo Swoie y 3, 1829 dbra 7 dnia za Nr 67 Świadectwo z byłego Trybunału Litewskiego wydane wtem że pomieniony Woyciech Syn Franciszka Paszkowskiego Rotmistrza jako Rodowity Szlachcic w Służbie Woienney w Woysku Litewskim w Kawaleryi Narodowey temu tylko Stanowi właściwey zaymował Stopień aktualnego Towarzysza y ony aż do Roku 1775 pełnił - z jakowych dowodów wyświeca się wyraźnie że nieraz rzeczony Woyciech Paszkowski Oyciec wywodzących się iest Synem Synem Franciszka Rotmistrza Powiatu Wiłkomierskiego y wnukiem Karola - Kazimierza Podczaszego Mścisławskiego oraz że był aktualnym Towarzyszem w Kawaleryi Narodowey w Woysku Litewskim. Że proszący Konstanty - Dominik oraz Bracia iego Antoni z Synami Antonim, Rafałem, Józefem - Rafałem, Marcelim - Janem y Waleryanem oraz Eliasz - Marcin z Synami Ignacym - Fortunatem y Leopoldem - Romualdem są Synami Woyciecha Franciszkowicza Paszkowskiego Towarzysza Kawaleryi Narodowey Woysk Litewskich dowiodły tego Metryki jch Chrzestne - a) 1777 Junij 28 Konstantego - Dominika b) 1779 augusta 17 Antoniego c) 1789 februaryi 30 Eliasza - Marcina Synów Woyciecha d) 1810 marca 29 Antoniego e) 1812 dbra 15 Rafała f) 1814 marca 16 Józefa - Rafała g) 1820 maja 16 Marcellego - Jana h) 1822 apryla 2 Waleryana Synów Antoniego j) 1828 stycznia 21 Ignacego Fortunata i k) 1833 sierpnia 27 Leopolda - Romualda Synów Eliasza wszystkie przez Konsystorz Rzymsko Katolicki Wileński o zgodności zaświadczone. Że z tych Konstanty Woyciechowicz Paszkowski dziedziczył Folwark Pokubaciszki zwany w powiecie Wiłkomierskim położony y ony wybył Urodzonemu Dominikowi Paszkowskiemu poiaśniła otem Jntromissya Woźnieńska Urzędowie sporządzona 1815 dbra 4 dnia datt a 7 dnia w Ziemstwie Wiłkomierskim zeznana y 9 dnia tegoż roku i miesiąca przez Sąd Grodzki tegoż Powiatu Konnotowana po wybyciu Oyczystego Maiątku Pokubociszek że tenże Konstanty Paszkowski Chorąży b. Woysk Polskich był Possesorem Arędownym Folwarku Ziniatowczyzny z iednastu poddanymi poświadczyło otem Prawo arędowne 1824 februaryi 1 dnia prze UU-ych Wieliczków Sędziów Granicznych Wiłkomierskich wydane. Na ostatek, że wywodzący się pochodząc z przodków Dostoynością Starożytną Szlachecką zaszczyconych są aktualną i Rodowitą Szlachtą w Spiskach Ominionych rewizyi byli zapisani za Szlachtą y okładem podusznym niebyli. Dowiodły tego 1824 dbra 23 nastała a 1830 stycznia 14 dnia za N 286 wydana Rezulucya Izby Skarbowey Wileńskiey w tem że Dominik, Antoni y Marcin Synowie Woyciecha Paszkowscy w Rewizyi 1795 r. byłey są zapisani za Szlachtę y 2) 1820 (...) 31 dnia za N 626 świadectwo od Urzędu Marszałka Powiatu Wileńskiego na mocy powyższych dowodów prosił Sobie y Braci swojm z jch Potomstwem Dostoyność Dworzańską przyznać. Dekret sformować Kopią onego wydać y Całe Dzieło na rozpatrzenie y aprobatę do Heroldyi przedstawić Na fundameńcie przeto wyżey poszczególnionych Dowodów Rodowitość Szlachetną Familij Urodzonych Paszkowskich probuiących My Marszałek Gubernski i Deputaci Powiatowi Stosownie do przepisów w 92 punkcie Dyplomatu Nayłaskawiey Dworzaństwu w Roku 1785 nadanego wyrażonych Postanawiamy: Urodzonych: proszącego Konstantego Dominika dwojmiennego, Antoniego z Synami Antonim, Rafałem, Józefem - Rafałem, Marcellim - Janem dwojmiennymi i Waleryanem, Eliasza - Marciana dwojmiennego z Synami Ignacym - Fortunatem y Leopoldem - Romualdem dwojmiennymi Braci rodzonych Synów Woyciecha Towarzysza Kawaleryi Narodowey Woysk Litewskich, wnuków Franciszka Rotmistrza Powiatu Wiłkomierskiego Prawnuków Karola Kazimierza Podczaszego Mścisławskiego Paszkowskich za aktualnych Dworzan uznać do Księgi Dworzańskiej Gubernij Wileńskiey Części pierwszey umieścić a niewydaiąc Stronie Kopij takowego Dekretu Stosownie do Ukazu Naywyższego dnia dbra 1832 roku nastałego. Całe Dzieło na rozpatrzenie do Heroldyi przedstawić. Działo się na Sessyi Deputacyi Wywodowej Szlacheckiey Gubernij Wileńskiey w Wilnie. (Zachowana jest oryginalna pisownia).

Podpisy: Marszałka guberni wileńskiej Jana Marcinkiewicza Żaby, deputata Kudorowskiego, sekretarza Macieja Jeśmonta i archiwisty Wojszwiłło.

Oprócz wymienionego w tekście Karola Kazimierza - podczaszego mścisławskiego należy wymienić jego syna Jana - łowczego brzeskiego. Innych potomków: Jerzy Konstanty urodzony 1784 roku - sędzia graniczny powiatu wileńskiego, Maciej urodzony 1847 r. - dyrektor kolei nadwiślańskiej, moskiewsko - brzeskiej; kawaler orderów: św. Stanisława 2 stopnia, św. Anny 2 stopnia, Wacław Julian urodzony 1881 r. - inżynier technolog, profesor żelbetnictwa na Politechnice Warszawskiej, pierwszy minister komunikacji II Rzeczypospolitej (jego potomkowie mieszkają w Argentynie), Wiktor (1841 - 1890) doktor medycyny - działacz patriotyczny, zmuszony emigrować do Francji po 1863 r., gdzie brał udział w Komunie Paryskiej w sztabie gen. W. Wróblewskiego, Kazimierz - powstaniec 1863 r. w oddziale Wisłoucha w powiecie trockim. 4)

Maria Gertruda (1859 - 1925) działaczka PPS. Współpracowniczka Piłsudskiego, Zofia (1766 - 1845) nauczycielka i działaczka społeczna, Adolf (1847 - 1884) inżynier komunikacji, Henryk (1887 - 1969) piłsudczyk, gen. brygady WP, w latach 1928 - 1930 komendant Obszaru Warownego Wilno, po II wojnie światowej w W. Brytanii, Tytus (1860 - 1894) działacz rewolucyjny; skazany na 10 lat katorgi za współpracę z organizacją "Narodnaja Wola" szykującą zamach na cara Aleksandra III, popełnił smobójstwo w Jakucku.5)

Dużo informacji na temat innych gałęzi rodu Paszkowskich herbu Zadora możemy przeczytać w "Herbarzu Polskim" Kacpra Niesieckiego w tomie VII na stronach 256 - 259 wydanym w Lipsku w 1841 r.

Przypisy:

1) S. Górzyński, Jerzy Kochanowski, Herby szlachty polskiej, Warszawa 1994, s. 162

2) L. Paszkowski "Na falach życia", rękopis

3) LVIA, zesp. 391, inw. 1, vol.1046 s. 16 -17 Rodowód Paszkowskich

4) zesp. 438, inw. 1, vol. 1490 s. 123 Powstańcy 1863 r.

5) Wileński słownik biograficzny, pod redakcją Henryka Dubowika i Leszka Jana Malinowskiego; Bydgoszcz 2002, s. 277

Nasz Czas 45 (584)