"Chodziłem po pochyłych ulicach Wilna, miasta obłoków podobnych do barokowej architektury i barokowej architektury podobnej do obłoków...." - pisał poeta, a słowa te są najlepszą syntezą tego pięknego miasta, gdzie na Starówce podobno nie ma miejsca, z którego nie widać przynajmniej jednej świątyni, a jest ich ponad czterdzieści. Wilno słynie z baroku, określamy go miłymi sercu słowami "barok wileński".

W Gdańsku, gdzie w architekturze sakralnej dominuje gotyk z okresu największego rozkwitu, doliczyć się można pięćdziesięciu czterech kościołów, których przytłaczająca większość znajduje się na Starówce. Jedną z najbardziej znanych świątyń, po Bazylice Mariackiej, jest Bazylika Mniejsza pod wezwaniem św. Brygidy. Jest to trzynawowy halowy kościół, którego budowę rozpoczęto w drugiej połowie XIV wieku. Podobnie jak wielu kościołow w Wilnie i w Gdańsku, i tej świątyni nie oszczędziły pożary, zniszczenia wojenne itd., a jednak mimo to kościół św. Brygidy przyciąga nie tylko licznych wiernych, ale przychodzi tu wielu turystów.

Od roku 1970 obecny proboszcz, ksiądz prałat Henryk Jankowski, człowiek o niespożytej energii, olbrzymiej sile przebicia i wyobraźni wszedł w zniszczone prawie całkowicie mury kościoła i zajął się jego odbudową, wykonano niewyobrażalną wręcz pracę. Dziś Bazylika Mniejsza, a można to powiedzieć bez żadnej przesady, tętni życiem, stale się tutaj dzieje coś ważnego... Kościół jest pełen pamiątek związanych z historią Polski, jest miejscem, gdzie młodzież ma jakiś systematyczny przegląd dziejów naszego oręża, jest to sanktuarium pamięci narodowej. O czasach świetności Rzeczypospolitej Obojga Narodów przypominają nam umieszczone obok siebie herby z polskim orłem i litewską pogonią....

Wchodząc do świątyni, skręcamy w lewo i dochodzimy do trzech filarów, na każdym z nich znajduje się duża czarna marmurowa tablica z czterema rozetami. Pierwsza jest ufundowana ku czci członków wywiadu "Zachód" Związku Jaszczurczego Narodowych Sił Zbrojnych, którzy zostali ścięci w czasie okupacji hitlerowskiej w berlińskim więzieniu Moabit. Lista obejmuje czterdzieści dwa nazwiska. Jak bardzo pasują tu słowa poety:

Nikt im iść nie kazał, poszli bo tak chcieli,
Bo takie dziedzictwo wziął po dziadach wnuk...
Nikt nie pytał o nic, a wszyscy wiedzieli,
Za co idą walczyć, komu spłacać dług"
(E. Słoński)

Idąc kilka kroków dalej dochodzimy do drugiego filaru i stajemy przed tablicą o następującej treści:

W Hołdzie Żołnierzom Służby Zwycięstwa Polski, Związku Walki Zbrojnej, Armii Krajowej

Oddziałom Samoobrony, walczącym z okupantem sowieckim, niemieckim i jego sojusznikami w latach 1939 - 1948 na Ziemi Wileńskiej i Nowogródzkiej, pamięci Komend i Okręgów AK

Wilno - "Wiano"
Gen. Bryg. "Wilka"
Ppłk. Dypl. "Pohoreckiego"
Nowogródek - "Nów'
Ppłk. "Borsuka"
Ppłk. "Poleszuka"
Ppłk. Dypl. "Kotwicza"

Inspektorów obwodów i zgrupowań w czasie akcji "Ostra Brama" oraz OP "Kmicica"

Brygadom AK: 1-ej "Juranda", 2-ej "Kaziuka", 3-ej "Szczerba", 4-ej "Ronina", 5-ej "Łupaszki", 6-ej dysp. "Konara", 7-ej "Wilhelma"
Batalionom AK: I-go 77 p.p. "Zycha", II-go 77 p. p. "Krysia", III-go 77 p. p. "Sablewskiego", IV -go 77 p. p. "Ragwera", V-go 77 p.p. "Sztremera", VI-go 77 p.p. "Pala", VII -go 77 p. p. "Ponurego", VIII-go 77 p.p. "Bohdanka", I-go 78 p.p. "Góry", 78 p.p. "Stanleya", 78 p.p. "Józefa II", I dyw. 27 p. uł. "Nocy", I dyw. 26 p. uł. "Ostrogi" , kom. łączności "Juza", 8 "Tura", 9 "Małego", 12 "Cerbera", 13 "Nietoperza", 23 "Światołdycza", 24 "Wawrzeckiego", 36 "Wujka" OR 1-2
Garnizonowi m. Wilna
Za znojną walkę,
Krwawy bój z wrogami
Każdego z nas sumienia wezwał głos!

Na trzecim filarze, na trzeciej czarnej marmurowej tablicy wyryte są najważniejsze daty z historii Bazyliki.

Jest tu jeszcze wiele, bardzo wiele miejsc ciekawych, skłaniających do zatrzymania się i chwili zadumy, jak na przykład cztery urny z prochami zamordowanych w Piaśnicy pod Wejherowem, Szpęgawsku pod Starogardem Gdańskim, w Dolinie Śmierci pod Fordonem i w obozie koncentracyjnym Sztutthof.

Ksiądz prałat Henryk Jankowski to człowiek XXI wieku, działa i myśli o przyszłości, o tych, którzy będą nas kiedyś oceniać, stosując kryteria, o których dziś niewiele wiemy .... Zaangażował się więc stworzyć coś unikalnego - w Bazylice już się rozpoczęła budowa ołtarza z .... bursztynu! Będzie to dzieło sztuki unikatowe w skali światowej. Bursztynowy ołtarz będzie miał 12 metrów wysokości i 7 szerokości, a jego metalową konstrukcję pokryje osiem ton jantarowych płytek! Więcej to niż ilość bursztynu zużyta na budowę słynnej i do tej pory nieodnalezionej Bursztynowej Komnaty.

Po ukończeniu budowy bursztynowy ołtarz będzie magnesem przyciągającym nie tylko wiernych, ale i rzesze turystów. Dochodząc do ołtarza trzeba przejść obok trzech marmurowych tablic, niektórzy przejdą mimo, ale wielu zatrzyma się i przeczyta treść, niektórzy wspomną tamte okrutne czasy, a inni, zwłaszcza młodzi, dowiedzą się o żołnierzach polskich, walczących na Ziemi Wileńskiej i Nowogródzkiej. I tak ocala się od zapomnienia ...

Na zdjęciu: Bazylika Mniejsza pod wezwaniem św. Brygidy

NCz 31 (570)